نام سندرم داون از نام پزشکی انگلیسی به نام جان لانگزدان داون گرفته شده، که برای اولین بار اقدام به توصیف این سندرم نمود. سندرم داون متداولترین اختلال کروموزومی مادرزادی است که همیشه عقب ماندگی ذهنی را در درجات مختلف به همراه دارد. افراد مبتلا به این سندرم بهره ذهنی پایین تر از حد میانگین دارند و معمولاً دچار ناتوانی ذهنی خفیف تا متوسط هستند. این سندرم در همه کشورهای جهان و در میان همه اقوام و اقشار مختلف تقریبا به یک نسبت وجود دارد. تأثیرات جسمی، ذهنی و روانی ناشی از اختلال کروموزومی سندرم داون در دوران مختلف رشد کودک به چشم می خورد. بدون شک این کودکان نیازمند آموزش های متناسب وضعیت خود هستند.
آموزش کودکان مبتلا به سندرم داون شامل کسب مهارت هایی است که چه بسا برای همه کودکان سالم نیز ضروری می باشد با این وجود تاخیر های رشدی در این کودکان توجه بیشتر و آموزش منظم تری را می طلبد. برخی از موارد آموزشی شامل : آموزش توالت رفتن، حمام رفتن، صحبت کردن، مهارت های حرکتی ظریف و یا درشت، مهارت های حسی- حرکتی و مهارت های هوشی می باشد.
بانوی شهر سه مرحله ی کلی آموزش کودکان مبتلا به سندرم داون معرفی میکند.
تعیین آمادگی کودک
بسیاری از والدین مشتاق هستند که برنامه ای آموزشی برای فرزندان خود آغاز کنند. با این حال، گاهی آمادگی والدین بیشتر از فرزندانشان است. احتمالا تا زمانی که کودک علائم آمادگی لازم را نمایش ندهد، میزان یادگیری مهارت و موفقیت آنان امکان پذیر نیست. شروع زودرس آموزش ها نیز مشکل آفرین و باعث افزایش رفتارهای نامطلوب می شود (مانند رفتارهای مرتبط با آموزش توالت رفتن). برای تسهیل فرایند آموزش و اطمینان از به وجود آمدن تجربه مثبت، توصیه می شود والدین آمادگی مهارت پذیری کودک خود را ارزیابی کنند. عوامل مهم آمادگی کودک برای آموزش اولیه (مانند توالت رفتن) عبارتند از :
- سن : کودک به سن مناسب رسیده باشد. برای کودکان سالم توصیه می شود بعد از دو سالگی آموزش توالت رفتن را آغاز کنید و برای کودکان مبتلا به سندرم داون، برای شروع این کار تا سه سالگی بایستی صبر کرد. در حالی که سن جز مهمی از آمادگی است، والدین باید در هنگام بررسی آموزش توالت، عوامل دیگر را نیز مورد توجه قرار دهند.
- کنترل مثانه : کودک هنگام تخلیه مثانه خود را کامل تخلیه می کند و حداقل یک و نیم ساعت در طول روز خشک است.
- مهارت های حرکتی : کودک توانایی راه رفتن به داخل و خارج از حمام را به طور مستقل انجام می دهد.
- آمادگی آموزشی : کودک می تواند چند حرکت ساده را دنبال کند (به عنوان مثال، نشستن).
- نشان دادن نیازها : از طریق صورت، حالت، حرکات، تصاویر یا کلمات چهره، کودک نشان می دهد نیاز به رفتن به حمام.
تعیین آمادگی والدین
نکته مهم در رابطه با والدین این مسئله است که آیا آنان توانایی آموزش کودکشان را دارند؟ آیا مهارت های لازم و اطلاعات کافی در خصوص ویژگی های این کودکان کسب کرده اند. اگر جواب مثبت است پس قبل از شروع برنامه آموزشی، والدین باید زمان و میزان تلاش برای اجرای یک برنامه موثر را تعیین کنند. اگر فرزند آنها علائم آمادگی لازم را نشان می دهد، اما برنامه های مادر و پدر اجازه نمی دهد که زمان لازم برای آموزش کودک را تعیین کنند، پس نیاز به برنامه ریزی دقیق تری وجود دارد. والدین باید با توجه به وضعیت بهره هوشی کودک خود، شرایط جسمی و روانی وی، برنامه مناسبی را طرح ریزی نمایند.
تنظیم برنامه آموزشی
برنامه آموزشی برای این کودکان بایستی شامل موارد ذیل باشد:
- آموزش توام با سرگرمی (خواندن کتاب مورد علاقه یا اسباب بازی)
- تدوین برنامه بصری برای تقویت مسیرهای کلامی کودک
- استفاده از تقویت کننده ها (در زمان مناسب و با استفاده ازروش های اصولی و صحیح)
- تمرین های مضاعف و مناسب همراه با تشویق
- کار درمانی
