امروزه بسیاری از والدین ساعات طولانی کار می کنند، برنامه های مدرسه، فعالیت های بعد از مدرسه و سایر عوامل موجود در سبک زندگی مدرن زمان خوابیدن را به تعویق انداخته و باعث دیرخوابیدن کودکان شده است.
خواب کافی سلامت کودکان را تضمین می کند و پایه و اساس رشد مناسب ذهن و بدن آنان را فراهم می سازد. خواب برای کودکان اهمیت دارد. والدین همان اندازه که به فکر تهیه غذای سالم و حفظ امنیت فرزندانشان هستند بایستی به میزان خواب آنان نیز توجه کنند. بسیاری از والدین از این مسئله غافل اند که خواب زمینه لازم را برای رشد و عملکرد مناسب کودکان فراهم می سازد. به همین دلیل بانوی شهر شما را با ویژگی های خواب سالم، دلایل اصلی دیر خوابیدن درکودکان و راهکارهای حل آن آشنا می سازد.
برای درک ماهیت اصلی خواب برای بدن و تاثیرات آن بر رشد و نمو فرزندان، باید بدانیم که خواب سالم چه ویژگی هایی دارد و زمانی که کودکان دیربخوابند یا خواب کافی نداشته باشند چه اتفاقی می افتد. همچنین باید نقش خواب را بر میزان هشیاری یا خواب آلودگی و تاثیر آن بر کاهش استرس یا آرامش بررسی کنیم.
دکتر مارک ویسلووت در کتاب “خواب سالم” دیدگاه خود را نسبت به خواب بیان می کند که در زیر به آن اشاره می شود:
“خواب منبع تغذیه اصلی ذهن است و آن را هشیار و آرام نگه می دارد. خواب شبانه مانند این است که باطری مغز شارژ شود و در نتیجه نیروی مغز افزایش یابد. همانطور که ورزش وزنه برداری باعث تقویت عضلات بدن می شود، خواب نیز موجب افزایش توجه ذهن شما می شود و در نتیجه آرامش جسمی و روحی را به ارمغان می آورد.”
ویژگی های خواب سالم
- زمان کافی برای خواب
- خواب بی وقفه (با کیفیت خوب)
- برنامه خواب همگام با ریتم های بیولوژیکی طبیعی کودک.
فواید خواب
هنگامی که کودکان می خوابند، فرآیندی در مغز و دیگر مناطق بدن اتفاق می افتد که به افزایش رشد، بهبود سلامت و حافظه کمک می کند. در طول خواب اطلاعات در حافظه بلند مدت تثبیت شده و ذخیره می شوند، هورمون رشد انسان در حالت خواب آزاد می شود، خون در عضلات جریان می یابد تا انرژی بدن را بازیابی کند و بافت های آسیب دیده و سلول های عصبی دوباره بازسازی می شوند.
با وجود همه فواید خواب اما امروزه شاهد این هستیم که بسیاری از کودکان دیر می خوابند. به دلیل اینکه کودکان در سن حساس رشد قرار دارند این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار است. پس دلایل آن باید بررسی شود.
دلایل دیرخوابیدن کودکان
- رفتار والدین و سبک زندگی آنان: برخی از والدین به دلیل مشغله های زیاد کاری، حضور در مراسم های شبانه و بی اطلاعی از فواید خواب منظم، به تنظیم ساعت خواب کودکان توجه نمی کنند و از تاثیرات مخرب آن آگاهی ندارند. سبک زندگی مدرن باعث شده که کودکان دیرتر به رختخواب بروند.
- وجود عوامل محرک بیرونی: سروصدا، مهمانی رفتن یا مهمان داشتن، استفاده از تلویزیون، تبلت و گوشی های موبایل باعث شده اند که کودکان شبها دیر بخوابند. نگاه کردن به صفحه نمایش تبلت ها و تلفن های هوشمند در آزادسازی ملاتونین(هورمون خواب) اختلال ایجاد می کند. به همین دلیل متخصصان به والدین، بزرگسالان و کودکان توصیه می کنند یک یا دو ساعت قبل از خواب، صفحه آنها را خاموش کنند. مطالعه علمی انجام شده در سال 2017 برروی کودکان نشان داد که به ازای هر یک ساعتی که کودک در طول روز به صفحه لمسی نگاه می کند، تقریباً 16 دقیقه کمتر خوابیده است. به طور کلی نتایج این مطالعات نشاندهنده رابطه صفحه نمایش با مشکل در خوابیدن کودکان است. همچنین تحقیق صورت گرفته برروی کودکان 13تا18ساله که گوشی موبایل خود را به اتاق خواب می برند نشان داده است که 18% آنان در هفته چندین بار با صدای پیامک یا تلفن خود از خواب بیدار می شوند (این بیدارشدن بر روی کیفیت خواب تاثیرگذار است).
- وجود عوامل محرک درونی: برخی از کودکان به دلیل ترس از تاریکی یا وجود اضطراب درونی شب ها نمی خوابند یا دیرتر به رختخواب می روند.
تاثیرات دیرخوابیدن کودکان
دیرخوابیدن نه تنها موجب بروز مشکل در رشد کودکان می شود بلکه تاثیرات نامطلوبی بر عملکرد روزانه نیز دارد. دیرخوابیدن کودکان باعث می شوند که آنان در طول روز:
- هوشیاری کمتری داشته و خواب آلود باشند.
- بی احتیاطی در کودکان افزایش می یابد.
- کودکان کم خواب به راحتی تمرکزشان را از دست می دهند و با حواس پرتی مواجه می شوند.
- این کودکان از نظر جسمی یا تحریک پذیر و بیش فعال و یا تنبل می شوند.
- احساس خستگی در این کودکان به وضوح مشاهده می شود و بیدار شدن در زمان مشخص در صبح، بیش از حد تحریک کننده و خسته کننده تلقی می شود.
- کودکانی که دیرمی خوابند اغلب فراموشکار هستند.
- این کودکان در تنظیم عاطفه و هیجان دچار مشکل می شوند.
راهکارهایی برای جلوگیری از دیرخوابیدن کودکان
- جلوگیری از خواب طولانی در طول روز: جالب است بدانید که نخوابیدن در طول روز یا داشتن صرفاً یک استراحت کوتاه مدت، باعث تسهیل خواب شبانه می شود و ساعت خواب کودک تنظیم می شود. پس در طول روز از خوابیدن کودکان جلوگیری کنید. یعنی سعی می کند کودکان را بیدار و هشیار نگه دارید. این امر منجر به ترشح هورمون هایی مانند آدرنالین می شود، که باعث می شود کودک هشیار باشد. انجام بازی های محرک باعث ترشح این هورمون و افزایش توجه و یادگیری می شود و کودکان کمتر خواب آلود می شوند. مطالعات مختلف نشان داده است که کودکانی که در طول روز کمتر می خوابند، فعالیت های اجتماعی بهتری دارند و می توانند بصورت مناسب تری رفتار کنند.
- والدین توجه داشته باشند که در شب کودک را 15-20 دقیقه زودتر در رختخواب بگذارند تا کودک بخوابد. تعیین زمان دقیق برای پایان دادن به فعالیت و کارها باعث می شود نظم در خانواده به وجود آید و کودکان تحت تاثیر این نظم در زمان معینی به رختخواب بروند.
- قبل از خوابیدن با کودک بازی پرجنب و جوش انجام ندهید و محیط آرام و به دوراز هرگونه سروصدا فراهم سازید.
- به دلیل اهمیت خواب کافی برای کودکان والدین بهتر است سبک زندگی خود را برنامه خواب کودکانشان تنظیم کنند.
- تعیین میزان مشارکت والدین و کودکان در برنامه ها و مراسم های شبانه: در صورتی که والدین به ساعت خواب و نحوه تربیت فرزند خود توجه داشته باشند، مطمئناً از حضور یافتن در برخی مراسم ها در ساعات پایانی شب خودداری خواهند کرد.
