هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) نوعی باکتری است که موجب بروز ناراحتی در دستگاه گوارش می شود. عفونت ناشی از هلیکوباکتر امری شایع است. حدود دو سوم جمعیت جهان این باکتری را در بدن خود دارند. برای اکثر مبتلایان علائمی همچون زخم معده را به همراه ندارد اما در صورت بروز نشانه هایی همچون درد معده یا زخم معده داروهایی وجود دارد که می توانند به بهبود علائم کمک کند و هلیکوباکتر معده را از بین ببرد.
با توجه به شیوع هلیکوباکتر معده بهتر است نشانه های آن را بدانیم؛ پس بانوی شهر به بررسی نشانه های هلیکوباکتر معده و راه های درمان آن می پردازد.
هلیکوباکتر معده چیست؟
هلیکوباکتر پلیوری (Helicobacter pylori (H. pylori باکتری است که می توانند در دستگاه گوارش زنده بماند و شایع ترین باکتری است که انسان را به عفونت مبتلا می کند. این باکتری معمولاً باعث بیماری زخم معده می شود. همچنین می تواند در قسمت فوقانی روده کوچک نیز زخم هایی ایجاد کند. حتی در برخی افراد این احتمال نیز وجود دارد که عفونت ناشی از هلیکوباکتر به سرطان های گوارشی (به ویژه سرطان معده) منجر گردد.
هلیکوباکتر معده چگونه وارد بدن می شود؟
هلیکوباکتر می تواند به وسیله غذا، آب یا ظروف غذایی آلوده وارد بدن شود. همچنین این باکتری از طریق تماس با بزاق یا سایر مایعات بدن افراد آلوده منتقل می شود. این باکتری مختص رده سنی خاصی نیست و در کودکان و بزرگسالان دیده شده است. در برخی افراد هلیکوباکتر سالها در بدن وجود دارد و نشانه های اصلی آن بروز نمی یابد.
نکته1: به طور کلی این باکتری در کشورها یا جوامعی که آب آشامیدنی یا سیستم های تسویه آب و فاضلاب مناسبی ندارند شایع تر است.
نکته2: با پیشرفت علم و آگاهی مردم از رعایت بهداشت فردی و دسترسی بیشتر جهان به آب پاک و مواد شوینده بهداشتی، افراد کمتری نسبت به گذشته به عفونت ناشی از هلیکوباکتر پلیوری مبتلا می شوند.
هلیکوباکتر معده چگونه باعث درد می شود؟
پزشکان طی چندین دهه اعتقاد داشتند که زخم های معده به دلیل عواملی همچون استرس، غذاهای تند، سیگار کشیدن و یا سایر عادات نادرست و سبک زندگی ایجاد می شوند؛ با این حال زمانی که دانشمندان H. pylori را در سال 1982 کشف کردند متوجه شدند که این باکتری عامل اصلی بیشتر زخم های معده است.
بعد از ورود هلیکوباکتر به معده چه اتفاقی می اُفتد؟
بعد از ورود هلیکوباکتر پیلوری به بدن، این باکتری به معده می چسبد و معمولاً از اسید معده استفاده می کند. اسید معده در بدن مسئول حفاظت از معده و کمک کننده به هضم غذا است. هنگامی که باکتری ها در معده مانع از عملکرد صحیح اسید می شوند فرد با عفونت، زخم معده وخونریزی معده مواجه می شود.
نشانه های هلیکوباکتر معده کدام است؟
افرادی که زخم معده دارند، معمولاً دچار درد شکم یا سوزش در شکم می شوند. این دردها گذرا هستند اما در صورت خالی بودن معده بیشتر احساس می شوند (اغلب بین وعده های غذایی و یا در اواسط شب). این دردها می تواند چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد. بیشتر افراد بعد از غذا خوردن یا نوشیدن شیر، ممکن است احساس خوبی داشته باشند.
سایر نشانه ها عبارتند از:
- نفخ
- احساس سوراخ شدن معده
- عدم حس گرسنگی
- داشتن حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون علت مشخص
زخم ها می توانند موجب خونریزی معده یا روده شوند که برای سلامتی خطرناک می باشد. در صورت وجود هر یک از این نشانه های زیر، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
- وجود خون در مدفوع
- قرمز، تیره یا سیاه رنگ بودن مدفوع
- مشکل تنفس
- سرگیجه
- احساس خستگی
- استفراغ مکرر یا وجود خون در استفراغ
- درد معده شدید
هرچند احتمال ابتلا به سرطان معده به علت هلیکوباکتر شایع نیست، اما عفونت H. pylori می تواند باعث این بیماری شود که در ابتدا با چند نشانه ساده شروع شده (مانند سوزش سر دل) اما با گذشت زمان ممکن است نشانه های زیر بصورت شدید بروز یابند:
- درد یا تورم در ناحیه شکم
- حالت تهوع
- پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری کردن
- استفراغ
- کاهش وزن بدون هیچ دلیل مشخص
هلیکوباکتر معده چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر نشانه های زخم معده را نداشته باشید، پزشک احتمالاً تست H. pylori را انجام نمی دهد. اما اگر نشانه های این بیماری را دارید یا در گذشته سابقه زخم معده داشته اید بهتر است آزمایش مربوطه را انجام دهید. مصرف خودسرانه داروهای ضد التهابی- غیراستروئیدی (NSAIDs) میتوانند به معده شما آسیب برسانند، بنابراین مهم است علت اصلی ناراحتی معده را بیابید.
در ابتدا، دکتر درباره سابقه پزشکی، علائم و هر دارویی که مصرف می کنید اطلاعاتی کسب می کند. سپس به معاینه فیزیکی شما می پردازد، از جمله فشار دادن روی شکم برای بررسی میزان ورم، حساسیت یا درد. بعدر از معاینه در صورت لزوم توصیه می کند آزمایش های زیر را انجام دهید:
- آزمایش خون
- آزمایش مدفوع
- آزمون اوره: مایع خاصی که حاوی ماده ای به نام اوره است به شما داده می شود تا بخورید. سپس شما در کیسه ای که پزشک برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال خواهد کرد، نفس می کشید. اگر شما pylori داشته باشید، باکتری ها اوره را در بدن شما به دی اکسید کربن تغییر می دهد و آزمایش های آزمایشگاهی وجود هلیکوباکتر را نشان می دهد.
برای بررسی دقیق تر زخمهای معده، پزشک ممکن است از موارد زیر استفاده کند:
- آندوسکوپی: پزشک با دوربینی کوچک، به نام اندوسکوپ، از مسیر گلو به معده و قسمت بالای روده کوچک نگاه می کند. این روش همچنین می تواند برای برداشتن نمونه ای باشد که برای حضور باکتری مورد بررسی قرار می گیرد.
- سی تی اسکن (CT). در این روش به وسیله اشعه ایکس تصاویر دقیقی از داخل بدن گرفته می شود که برای تشخیص بسیاری از بیماری ها کاربردی است.
هلیکوباکتر چگونه درمان می شود؟
اگر شما دچار زخم های ناشی از H. pylori هستید، برای از بین رفتن آن حتماً به درمان نیاز خواهید داشت. این درمان ها باید در راستای کاهش التهاب معده و بهبود زخم ها باشد.
پزشک چندین نوع از داروها را تجویز می کند از جمله:
- آنتی بیوتیک ها: برای از بین رفتن باکتری ها در بدن داروهایی همچون آموکسی سیلین، کلاریترومایسین (بیگزین)، مترونیدازول (Flagyl)، تتراسایکلین (سومیمیکین) یا تینیدازول (تیناماکس) تجویز می شود. به احتمال زیاد حداقل دو مورد از داروهای فوق برای مبتلایان تجویز می شود.
- معمولاً توصیه می شود داروهایی که مقدار اسید را در معده کاهش می دهد، مصرف شوند. این داروها عبارتند از: دکسلانوسپارازول (دگزیلانت)، اسموپرازول (نکسیم)، لانزوپرازول (پیش داروئی)، اومپرازول (پریلوسک)، پانوترازول (پروتونیک) یا رابپرازول (Aciphex).
- داروهایی که هیستامین شیمیایی را مسدود می کنند. این داروها عبارتند از سایمتیدین (Tagamet)، فاموتییدین (Fluxid، Pepcid)، نزاتییدین (Axid) یا رانیتیدین (Zantac).
برای درمان سریعتر و موثرتر بایستی توصیه های پزشک را جدی بگیرید. اگر شما آنتی بیوتیک ها را به درستی مصرف نکنید، باکتری ها در بدنتان نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند و باعث می شود که عفونت درمان نشود. اگر این داروها باعث ناراحتی شما می شوند، با پزشک صحبت کنید.
حدود 1-2 هفته پس از اتمام درمان، پزشک ممکن است مجدداً تست تنفس یا مدفوع را تکرار کند تا مطمئن شود که عفونت کاملاً از بین رفته است.
اگرچه استرس، غذاهای تند، مصرف الکل و سیگار کشیدن باعث ایجاد زخم ها نمی شود، اما این موارد می توانند از سرعت بهبودی این بیماری بکاهند و حتی درد شما را تشدید کنند. پس بهتر است موارد ذیل را رعایت کنید:
- در مورد راه های کنترل و کاهش استرس اطلاعاتی کسب کنید. در این زمینه از روان شناس کمک بگیرید.
- رژیم غذایی سالمی را انتخاب کنید.
- از سیگار کشیدن اجتناب کنید و در صورت لزوم از روش های، ترک سیگار استفاده کنید.
جلوگیری از ابتلا به هلیکوباکتر
با رعایت نکات زیر می توانید از ابتلا به هلیکوباکتر پیشگیری کنید.
- قبل از تهیه کردن یا خوردن غذا، دستان خود را بشویید.
- شستن دست را به کودکان آموزش دهید.
- از پاکیزگی غذا یا آب آشامیدنی اطمینان حاصل کنید.
- از مصرف موادغذایی که به طور کامل پخته نشده، خودداری کنید.
