اولین شواهد مربوط به رژیم گیاهخواری در حدود شش قرن قبل از میلاد مسیح، در هند، یونان و جنوب ایتالیا بدست آمده که دلیل آن از میل به آسیب نرساندن به حیوانات ناشی میشده است. اثرات اولیه گیاهخواری در اروپا با معرفی مسیحیت به امپراتوری روم، ناپدید شد. زیرا بسیاری از راهبان در اروپای قرون وسطی مصرف گوشت را به عنوان یک ژست شخصی یا پرهیز غذایی، ممنوع یا محدود کرده بودند، اما ماهی می خوردند. با گذشت زمان، در قرن نوزدهم و بیستم، گیاهخواری در جامعه غرب مجددا ظاهر شد. امروزه این رژیم غذایی طرفداران زیادی در سراسر دنیا پیدا کرده و در حال گسترش می باشد.
بانوی شهر در این مقاله قصد دارد به معرفی رژیم گیاهخواری ،مزایا و معایب آن بپردازد.
گیاهخواران دقیقا چه می خورند؟
رژیم گیاهخواری شامل تقریبا همه چیز به غیر از گوشت می باشد. حبوبات مانند عدس، لوبیا، غلات مانند برنج، گندم و کینوا، محصولات پخته و نان از جمله کوکی ها، کیک، شیرینی ها، تمام سبزیجات، کدو تنبل، کراکر قارچ، میوه ها، آجیل و سبزیجات دریایی مانند جلبک، مواد غذایی پردازش شده و شیمیایی مانند Twinkies، MSG، شربت ذرت با فروکتوز بالا، قهوه، چای، الکل، تخم مرغ و محصولات تخم مرغ (معمولا)، لبنیات و محصولات لبنی (معمولا) مانند بستنی، پنیر، شیر، کرم، کره، پنیر خامه ای، محصولات غذایی سویا، جایگزین های گوشتی از قبیل برگرهای گیاهی و سیتان، تمام روغن ها، گیاهان و ادویه جات، اکثر چاشنی ها مانند سس سویا و سس داغ، و …
البته رژیم غذایی گیاهخواری شامل انواع متفاوتی می باشد که در برخی از آنها از هیچ نوع محصول حیوانی از قبیل لبنیات و یا تخم مرغ هم استفاده نمی شود.
انواع گیاهخواری
گیاهخواری شامل چند دسته بوده که در اصول کلی گیاهخواری یعنی پرهیز از خوردن گوشت و مصرف عمده سبزیجات مشابه اند اما در جزئیات، اندکی باهم تفاوت دارند.
- گیاهخواران لاکتو اُوو Lacto-ovo-vegetarians
در این گروه غذاهای گیاهی، محصولات لبنی و تخم مرغ مصرف شده و از گوشت، مرغ و ماهی اجتناب می شود. این نوع گیاهخواری رایج ترین نوع در آمریکای شمالی است. - گیاهخواران لاکتو Lacto-vegetarians
مصرف فرآورده های گیاهی و محصولات لبنی و پرهیز از مصرف گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ - گیاهخواران اُوو Ovo-vegetarians
مصرف عمده گیاهان و تخم مرغ و اجتناب از مصرف گوشت، مرغ، ماهی و محصولات لبنی - گیاهخواران پِسکو Pesco-vegetarians
مصرف مواد غذایی گیاهی و گاهی هم مصرف ماهی را در برنامه غذایی خود دارند. - نیمه گیاهخواران Semi-vegetarians
نیمه گیاهخواران یا گیاهخوارن جزئی که به آنها Flexitarian (انعطاف پذیر) نیز گفته می شود، در برنامه غذایی خود مصرف لبنیات، تخم مرغ، ماهی و مرغ کوچک را داشته اما همچنان گوشت قرمز مصرف نمی کنند. - وِگان ها Vegans
وِگان ها گیاهخواران شدید هستند که از مصرف هرگونه محصول حیوانی از قبیل گوشت، لبنیات و تخم مرغ نیز اجتناب کرده و صرفا از محصولات گیاهی استفاده می کنند. - خام گیاهخواران Raw-vegetarians
تلفیقی از گیاهخواری و خام خواری بوده که این گروه نیز از مصرف غذاهایی که منشا حیوانی داشته و غذاهایی که در دمایی بالاتر از 48 درجه سانتیگراد (118 فارنهایت) طبخ شده اند، پرهیز می کنند.
مزایای رژیم گیاهخواری
تناسب اندام شاید اولین چیزی است که در گیاهخواران پررنگ تر دیده می شود. از طرفی میزان کلسترول گیاهخواران از حد متوسط پایین تر بوده و همین امر به سلامت قلب کمک کرده و خطر بیماری های قلبی- عروقی را کاهش می دهد. به دلیل مصرف عمده گیاهان و سبزیجات که حاوی فیبر بالایی می باشند، عملکرد دستگاه گوارش بهبود یافته و دچار اختلالات گوارشی از قبیل یبوست نشده و چنانچه علائمی از سندروم روده تحریک پذیر و بیماری هایی از این دست داشته باشند، تا حدود خیلی زیادی بهبود می یابد. به دلیل کاهش وزنی که در اثر رژیم گیاهخواری صورت می گیرد، ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 و سنگ های صفراوی نیز کاهش پیدا می کند.
خطر ابتلا به سرطان های مختلف، به ویژه روده بزرگ، پستان و ریه در گیاهخواران نسبت به دیگران میانگین کمتری دارد. اما یک رژیم گیاهخواری به خودی خود، سیگار کشیدن و یا دیگر عادت های بد بهداشتی را از بین نمی برد.
یکی دیگر از دلایلی که گیاهخوارن طرفدار این سبک زندگی هستند، مسائل اخلاقی و زیست محیطی آن می باشد.
معایب رژیم گیاهخواری
برخی از مواد مغذی مورد نیاز بدن، تنها از طریق مصرف گیاهان تامین نمی شود. لذا کسانیکه گیاهخوارند به ویژه آنهایی که مصرف لبنیات ندارند، به طور عمده با کمبود این مواد مغذی مواجه بوده که باید کمبود آنها را از طریق مصرف مکمل های غذایی جبران نمایند. در غیر این صورت ممکن است با آسیب های جدی مواجه شوند. این مواد مغذی عبارتند از:
- آهن
- کلسیم
- پروتئین
- ویتامین D
- ویتامین B12
- روی Zn
گیاهخواری برای کودکان و نوجوانان که بدنشان در حال رشد و شکل گیری است، چندان توصیه نمی شود. چون برای رشد استخوان ها وجود کلسیم ضروری بوده و کمبود آن می تواند رشدشان را تحت تاثیر قرار داده و سبب بروز ناراحتی های دهان و دندان نیز شود. همچنین کمبود پروتئین در رژیم گیاهخواری سبب تحلیل رفتن ماهیچه ها و ضعیف شدن آنها نیز می شود.
بدن برای ساخت گلبول قرمز، نیاز به ویتامین B12 دارد. کمبود این ویتامین سبب کم خونی شده و منجر به ضعف، خستگی، آسیب به اعصاب و اثر بر حافظه و تفکر شده و در صورتیکه درمان نشود می‌تواند به مشکلات عصب شناختی و روانیِ جبران ناپذیری منجر شود.
دریافت کالری کم در این رژیم، سبب برهم خوردن نظم عادت ماهیانه در زنان و در مواردی قطع آن شده که سبب ناباوری می شود.
چنانچه تصمیم دارید یکی از روش های گیاهخواری را انتخاب کنید، توجه داشته باشید برای تامین مواد ضروری بدن، نیاز به یک برنامه غذایی دقیق و صحیح دارید. لذا حتما قبل از اقدام به این کار با یک متخصص تغذیه مشورت نمایید.
