قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای آلودگی هوا (Air Pollution) پیامدهای منفی فراوانی به همراه دارد. مجاورت کوتاه یا بلندمدت با آلاینده های هوا مشکلات تنفسی، بیماری های قلبی و سرطان ریه را افزایش داده و تاثیرات آن به روی کودکان، افراد بیمار و سالمندان، به واسطه ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن، به مراتب بیش از سایرین است.
این پدیده که معضل کلان شهرها محسوب شده و حدودا 650 شهر در کل دنیا درگیر آن هستند، در واقع ریزگردهایی اند که به عمق ریه ها نفوذ کرده و یکی از علل افزایش مرگ و میر ناگهانی چندین سال اخیر می باشند.
ذرات معلق PM: Particulate Matter، به ذرات گرد و غبار، خاک، دوده، دود و قطرات مایع موجود در هوا گفته شده که غلظت بالای آنها به طور معمول توسط منابعی مانند وسایل نقلیه، نیروگاه ها، پالایشگاه ها و کارخانه ها تولید و منتشر می شوند. ذرات با قطر کمتر از 10 میکرومتر (10 PM) می توانند وارد دستگاه تنفسی شده و تجمع پیدا کنند. همچنین ذرات با قطر کمتر از 2.5 میکرومتر (2.5 PM) که به اصطلاح ریزگرد گفته می شوند، به دلیل کوچک بودن اندازه شان، عمیقاً به ریه ها نفوذ کرده و وارد جریان خون می شوند که بیشترین خطرات سلامتی را به دنبال دارند. بسیاری دیگر از اندام ها و عملکردهای بدن می تواند تحت تاثیر آلودگی هوا قرار بگیرند از جمله:
- تحریک چشم، بینی و گلو
- صدمه به اندام های تولید مثلی
- آسیب کبد، طحال و آلوده شدن خون
- ایجاد بثورات پوستی
- آسیب سیستم عصبی و در پی آن ایجاد خستگی، سردرد و اضطراب
آلودگی هوا بر کیفیت زندگی انسان تاثیر مستقیم داشته و سالانه باعث مرگ حدود هفت میلیون نفر در سراسر جهان می شود. رشد و تمرکز جمعیت در شهرها و همچنین نحوه مصرف انرژی در این مناطق از طریق حمل و نقل، سیستم های گرمایشی و تهویه مطبوع از جمله موارد دیگریست که منجر به انتشار مقادیر عظیمی از گازهای گلخانه ای شده که برای سلامتی ما مضرند؛ از جمله این گازها می توان به دی اکسید گوگرد (SO2)، دی اکسید نیتروژن (NO2)، منوکسید کربن (CO) و بنزو (a) پیرن (BaP) اشاره کرد. تجمع گازهای گلخانه ای علاوه بر گرمایش عمومی کره زمین، سبب کاهش قطر لایه اُزون شده و به دنبال آن محافظت در برابر اشعه فرابنفش خورشید کاهش یافته و موجب افزایش سرطان پوست می شود.
در حال حاضر این معضل در کلان شهرها اجتناب ناپذیر بوده و روزهای بسیاری در فصول مختلف سال خصوصا زمستان به دلیل وارونگی دما، مردم با آن دست و پنجه نرم می کنند.
- در روزهای آلوده حدالامکان از منزل خارج نشوید و اگر مجبور به خروج از خانه شدید، حتما از ماسک استفاده کنید.
- مایعات مخصوصا شیر و آب زیاد بنوشید.
- حتما از دستگاه تهویه هوا استفاده کنید.
- داخل خانه سیگار نکشید.
- در صورت امکان در منزل از گیاهان خانگی تصفیه کننده هوا مانند سرخس برگ شمشیری، آلوئه ورا، اکالیپتوس، نخل ققنوس و… نگه دارید.
- برای تصفیه هوا، از پاک کننده های طبیعی نظیر سرکه استفاده کنید. جوشاندن سرکه هوای محیط را ضدعفونی می کند.
- هر روز خانه را غبارروبی کرده و جارو بکشید.
مبارزه با آلودگی هوا یک مسئولیت همگانی بوده و تلاش های هماهنگ با مشارکت فعال همه بخش های جامعه امری ضروریست. دولت ها موظف به رعایت استانداردهای ملی مطابق با دستورالعمل های کیفیت هوا WHO (سازمان بهداشت جهانی) بوده تا میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهند.
از جمله مهمترین وظایف دولتها برای کاهش آلودگی هوا عبارتند از:
- گسترش حمل و نقل عمومی با وسایل نقلیه سالم
- کاشت درخت و گسترش فضای سبز
- بالا بردن آگاهی مردم
- توسعه انرژی های پاک و تجدید پذیر
- اجرای مدیریت پسماندها
از طرفی شهروندان علاوه بر مشارکت و همکاری با دولت، همچنان باید به حق خود برای داشتن هوای پاک تاکید کرده و دولت های خود موظف به پاسخگویی کنند.
