همه ی ما بعضی مواقع نگران سلامتی خود هستیم، اما در مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری ترس از بیمار شدن آنقدر شدید است که حتی با وجود تایید آزمایش های پزشکی در خصوص سالم بودن وضعیت جسمی شان، در زندگی روزمره خود دچار مشکل می شوند.
خودبیمارانگاری نوعی اختلال روانی است که اصلی ترین نشانه ی آن ترس از داشتن یک بیماری جدی می باشد. این اختلال به عنوان اختلال اضطراب بیماری، هیپوکندری یا هیپوکندریازیس نیز شناخته شده است.
بانوی شهر در این مقاله شما را با علائم، علل و راه های درمان این اختلال آشنا می سازد.
علائم خودبیمارانگاری
نگرانی بیش از حد در مورد سلامتی یا داشتن ترس یا اعتقاد مداوم به داشتن یک بیماری جدی پزشکی
ترس از عملکردهای طبیعی بدن: فرد مبتلا به هیپوکندری، عملکردهای طبیعی بدن مانند ضربان قلب، تعریق و حرکت روده را علامت بیماری خاص یا وضعیت جدی بدن قلمداد می کند.
ترس از ناهنجاری های جزئی: برای مثال داشتن آبریزش بینی یا درد خفیف بدن را نشانه ای ترس آور و اضطراب آور تلقی می کنند.
چک کردن: مبتلایان به این اختلال به طور مرتب آزمایش (چکاپ بدن) انجام می دهند تا از سلامت خود مطمئن شوند.
اختلال خودبیمارانگاری در افراد متفاوت است ولی معمولاً به سه شکل زیر رخ می دهد:
- توجه بعضی افراد ممکن است روی بیماری یک عضو خاص بدن مانند ریه ها باشد.
- آنها ممکن است فقط روی یک بیماری جدی، مانند سرطان تمرکز کنند.
- ممکن است از مجموع بیماری های جسمی دیگر بترسند.
ویژگی های رفتاری مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری
- صحبت منظم در مورد بیماری: این افراد بیش از حد در مورد سلامتی خود صحبت کنند.
- ویزیت پزشک: آنها به طور مکرر به پزشک مراجعه می کنند.
- پرس وجوی اینترنتی: آنها زمان زیادی را صرف جستجوی اینترنت برای علائم بیماری های احتمالی می کنند.
- بی اعتمادی به نتایج آزمایش های پزشکی: آنها نسبت به جواب های آزمایش بی اعتماد هستند و بطور مکرر آزمایش انجام می دهند.
- اجتناب از افراد، مکان ها و فعالیت هایی که به عقیده آنها می تواند تهدیدی برای سلامتی باشد.
- سوء تعبیر علائم جسمی همراه با سوء برداشت از عملکرد نرمال بدن.
علل ابتلا به اختلال خودبیمارانگاری
- ژنتیکی: افرادی که خانواده یا خویشاوندان نزدیک مبتلا به هیپوکندری دارند به احتمال زیاد خودشان نیز به آن مبتلا شوند.
- تاریخچه شخصی: افرادی که در گذشته (طول عمر) تجربه ی بیماری یا حضور در مراکز بهداشتی – درمانی داشته اند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب بیماری قرار گیرند. این افراد، بیمار شدن را با جدایی از خانه و یا احساسات ناخوشایند مانند ترس و غم تداعی می کنند.
- همزمانی اختلالات روانی: معمولاً بیماران مبتلا به هیپوکندری دارای اختلال افسردگی اساسی، اختلال پانیک، و اختلال وسواس فکری (OCD) هستند.
- سبک رفتاری والدین که باعث اضطراب در کودک می شوند: برخی والدین به محض بروز علائم جسمی در فرزندشان (حتی علائم بی اهمیت) واکنش شدید نشان می دهند. به سبب این واکنش ها کودکان طرحواره و تجربه ذهنی مبنی بر تهدید کننده و مضر بودن علائم جسمی یا بیماری کسب می کنند و در آینده زمینه ساز اختلال خودبیمارانگاری می شود.
هیپوکندری چه موقع شروع می شود؟
علائم این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می شود. ممکن است خودبیمارانگاری پس از بهبودی از بیماری جدی ظاهر شود، یا بعد از اینکه فردی از نزدیکان یا دوستان در اثر بیماری درگذشتند، به وجود آید.
روانشناسان بیان می كنند كه افراد مبتلا به این بیماری از نظر شخصیتی دارای ویژگی خود انتقادگری یا كمال گرایی هستند یا هر دوی این خصلت ها را دارند.
همچنین این احتمال وجود دارد که افراد مبتلا به هیپوکندری آستانه پایینی برای درد داشته باشند و به همین دلیل زودتر از سایر افراد متوجه احساسات درونی خود می شوند.
نحوه تشخیص
یکی از بارزترین شاخه های تشخیصی برای اختلال خودبیمارانگاری این است که مبتلایان به صورت مکرر نزد پزشک رفته و تحت معاینات و آزمایشات جسمی بسیاری قرار گرفته اند.
در مورد هیپوکندریا، نگرانی اصلی ترس از بیماری است. تشخیص بالینی برای این افراد به وسیله معیارهای تشخیصی DSM-5 و پرسشنامه های خاص تأیید می شود.
روش های درمانی
تحقیقات منتشر شده تاکنون نشان داده اند که درمان شناختی رفتاری (CBT) و استفاده از داروهای مهار کننده بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)، مانند فلوکستین و پاروکستین، می توانند در درمان هیپوکندری مفید باشند.
استفاده از روش درمانیCBT می تواند به بیمار در حذف ترس غیرمنطقی خود از بیماری کمک کند و SSRI ها می توانند سطح اضطراب را از طریق دارو کاهش دهند.
همچنین به مبتلایان به اضطراب بیماری پیشنهاد می شود که از مصرف مواد خوراکی محرک مانند قهوه، الکل و دخانیات اجتناب کنند و به سبک تغذیه سالم تر روی آورند.
استفاده از تمرین یا مراقبه ذهن آگاهی نیز در کاهش اضطراب این افراد مفید است.
