بوم گردی ، اکوتوریسیم (Ecotourism) یا گردشگری پایدار به نوعی سفر کردن گفته می شود که فرد در طی آن به عنوان یک توریست محیط زیست، تصمیم می گیرد به گونه ای مسئولانه سفر کند که به طبیعت احترام گذاشته و در تخریب آن دخالتی نداشته باشد. به علاوه، یک اکوتوریسم با مسافرت به مناطق طبیعی، علاوه بر آشنا شدن با فرهنگ، تاریخ و مناطق دیدنی یک کشور با درک نیازهای مردم محلی می تواند شخصا یا به کمک اطلاع رسانی، بودجه لازم برای حفاظت از یک منطقه را فراهم کرده و از این طریق هم به بهبود کیفیت زندگی آنها و هم توسعه اقتصادی مکان های مذبور کمک کند؛ لذا از این جهت بوم گردی با گردشگری سنتی تفاوت دارد.
با مفهوم گردشگری سلامت یا توریسم درمانی بیشتر آشنا شوید.
آغاز اکوتوریسم و سایر اشکال گردشگری پایدار که منشأ آنها جنبش های زیست محیطی هستند، از دهه 1970 می باشد. اما این نوع سفر کردن تا اواخر دهه 1980 همگانی نشده بود. در طی این مدت به کمک افزایش آگاهی های زیست محیطی و تمایل به سفر کردن به مکان های بکر و طبیعی در مقایسه با مکان های توریستی ساخته شده، بوم گردی برای مردم مطلوب تر و شناخته شده تر شد. از آن زمان تاکنون چندین سازمان مختلف در زمینه اکوتوریسم به طور تخصصی فعال بوده و افراد متخصص زیادی را نیز در این زمینه تربیت کرده اند. به عنوان مثال دکتر مارتا دی. هانی Martha D. Honey، یکی از بنیانگذاران و متخصصان این سیستم می باشد.
امروزه با توجه به محبوبیت روزافزون سفرهای مرتبط با محیط زیست، انواع مختلفی از سفرها به عنوان اکوتوریسم طبقه بندی می شوند که اکثر این موارد اصلا بوم گردی نیستند، زیرا از اصولی که توسط انجمن بین المللی اکوتوریسم وضع شده اند، تبعیت نمی کنند. این اصول کلی عبارتند از:
- به حداقل رساندن تأثیرات انسانی بازدید از محل (مثلا استفاده از جاده ها و گذرگاه های معمول به جای راه رفتن و قدم زدن روی پوشش طبیعی محیط)
- افزایش آگاهی و احترام نسبت به محیط های طبیعی و ایجاد اقدامات فرهنگی (مثلا استفاده از دوچرخه به جای ماشین و مصرف مسئولانه آب)
- اطمینان از ایجاد تجربیات مثبت گردشگری هم برای بازدید کنندگان و هم برای میزبانان
- کمک های مالی مستقیم به منظور حفاظت از محیط زیست
- کمک های مالی مستقیم به منظور توانمندسازی و ایجاد سایر مزایا برای مردم محلی (استقبال و خرید از صنایع دستی محلی)
- بالا بردن آگاهی سایر گردشگران از شرایط سیاسی، فرهنگی، زیست محیطی و اجتماعی کشور میزبان
- بوم گردی در گروه های کوچک یا متوسط (اکوتوریسم در گروه های توده ای (تعداد افراد زیاد) انجام نمی شود)
فرصت های اکوتوریسم در مناطق بسیاری در سراسر جهان وجود دارد؛ به عنوان مثال ماداگاسکار یک کانون تنوع زیستی بوده و به فعالیت اکوتوریستی مشهور است. از آنجا که دولت این جزیره دارای اولویت بالایی برای حفاظت از محیط زیست و متعهد به کاهش فقر می باشد، بازدید اکوتوریسم در تعداد کم مجاز بوده و درآمد حاصل از آن صرف آموزش و فقرزدایی می شود. مکان دیگری که به دلیل تنوع زیستی بی نظیر اکوتوریسم محبوبی به شمار می آید، پارک ملی کومودو در اندونزی است. این منطقه در سال 1980 به عنوان یک پارک ملی تأسیس شد و فعالیت آن از تماشای نهنگ گرفته تا پیاده روی متفاوت است. بوم گردی های محبوب در آمریکای مرکزی و جنوبی شامل بولیوی، برزیل، اکوادور، ونزوئلا، گواتمالا و پاناما هستند. این مقاصد فقط تعداد معدودی از مکان های اکوتوریسمی شناخته شده بوده اما صدها مکان دیگر نیز در سراسر جهان با چنین ویژگی هایی وجود دارد.
با وجود محبوبیت اکوتوریسم، نقدهایی نیز به آن وارد می شود. منتقدین بیان می کنند که افزایش گردشگری به مناطق بکر یا محیط های طبیعی در معرض خطر، بدون برنامه ریزی و مدیریت صحیح می تواند به اکوسیستم و گونه های زیستی آن منطقه آسیب برساند زیرا ایجاد زیرساخت های مورد نیاز برای حفظ گردشگری مانند احداث جاده، تصفیه خانه های آب، سرویس های بهداشتی و اقامتگاه خود سبب تخریب محیط زیست می شود.
به عنوان مثال در بسیاری از مناطق آفریقا، گردشگری در مقیاس بزرگ منجر به دفع نامناسب فاضلاب های اردوگاهی و در پی آن سبب آلودگی نزدیکترین رودخانه ای شد که حیوانات وحشی و مردم آب آشامیدنی خود را از آنجا تامین می کردند. به گفته منتقدین، بوم گردی می تواند تأثیر منفی بر جوامع محلی داشته باشد زیرا ورود بازدید کنندگان و ثروت خارجی سبب تغییر در شرایط سیاسی و اقتصادی منطقه شده و درآمد آن را بر خلاف شیوه های اقتصادی داخلی، وابسته به گردشگری خارجی می کند. به علاوه افزایش اکوتوریسم سبب بالا رفتن حمل و نقل هوایی و به دنبال آن موجب انتشار بیشتر CO2 (دی اکسید کربن) که یک گاز گلخانه ای است شده و از این رو فشار بیشتری به محیط زیست وارد می شود. ممکن است پذیرفتن این موارد دشوار باشد اما آگاه باشیم که هر کاری که انجام می دهیم روی حیات وحش تأثیرگذار است.
صرف نظر از این انتقادات، به طور کلی بومگردی در سراسر جهان در حال افزایش بوده و صنعت توریسم در بسیاری از اقتصادهای جهانی نقش بزرگی دارد.
