نوسانات خلقی در همه ی افراد وجود دارد اما در اختلال دوقطبی نقاط اوج این نوسانات دارای فراوانی بالایی است. اختلال مانیک باعث تغییر جدی در خلق و خو، سطح انرژی، تفکر، خواب و رفتار می شود.
برخلاف حالات خلقی معمول، تغییرات خلقی اختلال دوقطبی به حدی شدید است که می توانند در عملکرد فردی، شغلی یا مدرسه فرد اختلال ایجاد کند، به روابط اجتماعی آسیب وارد کرده و توانایی عملکرد فرد در زندگی روزمره را مختل کند. این اختلال با چرخه های زودگذر شامل روز، هفته یا ماه مشخص می شود.
در طول یک حمله مانیا (شیدایی)، فرد مبتلا ممکن است در یک حرکت ناگهانی شغل خود را رها کند، مبلغ زیادی خرج کرده یا بعد از دو ساعت خوابیدن احساس سرزندگی کند. در طول اپیزود افسردگی، فرد بی خواب شده و از نظر روحی دچار خستگی و ناامیدی می شود.
از آنجا که اختلال دو قطبی بدون دریافت درمان رو به وخامت می رود، دانستن علائم و روش های درمان آن حائز اهمیت است. شناخت مشکل اولین قدم برای داشتن احساس بهتر و بازگرداندن زندگی به فرد مبتلا محسوب می شود.
پس به همین دلیل بانوی شهر در این مقاله شما را علائم بالینی، علل و روش های درمان این اختلال روانی آشنا می سازد.
علائم بالینی اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی می تواند در افراد مختلف با شیوه های متفاوتی بروز یابد. علائم در الگو، شدت و فراوانی متفاوت هستند. برخی از افراد بیشتر مستعد ابتلا به شیدایی یا اختلال افسردگی هستند، در حالی که برخی دیگر بین این دو دوره بطورمتناوب نوسان خلقی دارند.
چهار نوع حالت خلقی در اختلال دو قطبی وجود دارد: شیدایی، هیپومانیا، افسردگی و ادواری خویی. هر نوع حالت خلقی اختلال دو قطبی مجموعه ای از علائم منحصر به فرد را دارد.
علائم شیدایی
در نوع شیدایی اختلال دو قطبی، معمولاً فرد مبتلا احساس افزایش انرژی دارد و سرخوشی بالایی را تجربه می کند. فرد کم خواب و بیش فعال می شود. همچنین فرد احساس می کند که قدرتمند، شکست ناپذیر یا باعظمت است.
هرچند فرد در حالت شیدایی در ابتدا احساس خوبی دارد اما به مرور رفتارش خارج از کنترل می شود. در طول این دوره فرد بی پروا رفتار می کند: مثلاً کل پس انداز خود را شرطبندی می کند، به فعالیت جنسی خارج از عرف می پردازد، سرمایه گذاری های احمقانه ای انجام می دهد.
همچنین ممکن است عصبانی، تحریک پذیر و پرخاشگر شود. برخی افراد حتی دچار توهم (به ویژه توهم شنیداری) می شوند.
علائم و نشانه های شایع شیدایی شامل موارد زیر است:
- احساس غیرعادی “سرخوشی” و خوش بین بودن یا بسیار تحریک پذیر
- اعتقادات غیر واقعی و با شکوه در مورد توانایی ها یا قدرت های شخصی
- نیاز به خواب بسیار کم اما داشت انرژی بالا بصورت غیرعادی
- آنقدر سریع صحبت می کند که دیگران نمی توانند به درستی متوجه مفهوم سخنانشان شوند.
- پرش افکار؛ پرش به سرعت از یک ایده به ایده دیگر
- قادر به تمرکز نیستند
- اختلال در قضاوت
- بی انگیزگی
- بدون فکر کردن به پیامدهای عمل، بی پروا رفتار می کنند.
علائم هیپومانیا
هیپومانیا نیز نوعی حالت خلقی در اختلال دوقطبی است. فرد در حالت هیپومنیک، به احتمال زیاد احساس سرخوشی، انرژی و خلاقیت خواهد داشت، اما هنوز هم می تواند زندگی روزمره خود را بدون از دست دادن ارتباط با واقعیت ادامه دهد.
هیپومانیا می تواند منجر به تصمیمات نادرستی شود که به روابط، شغل و وجهه ی فرد آسیب برساند.
علائم افسردگی
دوره ی افسردگی در اختلال دو قطبی به احتمال زیاد شامل تحریک پذیری، احساس گناه، نوسانات غیرقابل پیش بینی خلق و خو و احساس بی قراری می شود.
در دوره ی افسردگی دو قطبی حرکات بدن کند می شود، میزان خواب و وزن بدن معمولاً افزایش می یابد.
علائم شایع دوره افسردگی در اختلال دو قطبی عبارتند از:
- احساس ناامیدی، غمگینی یا اندوه
- تحریک پذیری
- عدم توانایی در لذت بردن
- خستگی یا کاهش انرژی
- کندی جسمی -روحی
- تغییر اشتها یا وزن
- مشکلات خواب
- مشکلات حافظه
- احساس بی ارزشی یا احساس گناه
- داشتن افکار مرگ یا خودکشی
علائم ادواری خویی
در دوره ادواری خویی از اختلال دوقطبی علائم مانیا، هیپومانیا و افسردگی وجود دارد. در طی یک دوره 12 ماهه چهار دوره یا بیشتر از علائم شیدایی یا افسردگی تجربه می شود.
نوسانات خلقی می تواند خیلی سریع اتفاق بیفتد. علائم مشترک این دوره شامل افسردگی همراه با اضطراب، تحریک پذیری، اضطراب، بی خوابی، حواس پرتی و پرش افکار ست.
سبب شناسی اختلال دوقطبی
دلایل اختلال دو قطبی کاملاً ثابت نشده است اما اغلب به نظر می رسد زمینه ارثی داشته باشد. اما همه افراد دارای آسیب پذیری ارثی این بیماری را ایجاد نمی کنند و این نشان می دهد که ژن ها تنها علت برای این اختلال نیستند.
برخی از مطالعات تصویربرداری از مغز، تغییرات جسمی را در مغز افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نشان می دهد. سایر تحقیقات به عدم تعادل انتقال دهنده عصبی، عملکرد غیر طبیعی تیروئید، اختلال در ریتم شبانه روزی و سطح بالای هورمون استرس کورتیزول اشاره دارند.
همچنین اعتقاد بر این است که عوامل محیطی و روانی خارجی نیز در ایجاد اختلال دوقطبی نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
استرس: وقایع استرس زا در زندگی می تواند باعث اختلال دو قطبی در فرد مبتلا به آسیب پذیری ژنتیکی شود. این وقایع مستلزم ایجاد تغییرات ناگهانی – چه خوب و چه بد – مانند ازدواج، رفتن به دانشگاه ، از دست دادن یک دوست عزیز، اخراج شدن یا بیماری می باشد.
سوء مصرف مواد : در حالی که سوء مصرف مواد باعث اختلال دوقطبی نمی شود، با این حال می تواند یک اپیزود را به وجود آورد و روند بیماری را بدتر کند.
داروهایی مانند کوکائین، اکستازی و آمفتامین ها می توانند حالات خلقی شیدایی را تحریک کنند، در حالی که الکل و مواد آرامش دهنده می توانند باعث حالت افسردگی شوند.
دارو درمانی: برخی از داروهای خاص (که مهمترین آنها داروهای ضد افسردگی هستند) می توانند باعث شیدایی شوند. داروهای دیگری که می توانند باعث شیدایی شوند شامل داروهای بدون نسخه کاهش دهنده ی اشتها، کافئین، کورتیکواستروئیدها و داروهای تیروئید است.
تغییرات فصلی: دوره های شیدایی و افسردگی اغلب از الگوی فصلی پیروی می کنند. دوره های شیدایی در طول تابستان شایع تر است و حالت های افسردگی در پاییز، زمستان و بهار بیشتر دیده می شود.
محرومیت از خواب: از دست رفتن خواب می تواند عامل زمینه ساز شروع دوره شیدایی باشد.
درمان اختلال دوقطبی
اولین دوره شیدایی یا افسردگی اختلال دوقطبی معمولاً در سالهای نوجوانی یا اوایل بزرگسالی رخ می دهد. علائم می تواند ظریف و گیج کننده باشد.
اگر علائم اختلال دوقطبی را در خود یا شخص دیگری مشاهده کردید، منتظر بهبودخودبه خود نباشید. نادیده گرفتن این مشکل باعث نمی شود که حل شود، در واقع بدتر می شود.
زندگی با اختلال دوقطبی درمان نشده می تواند منجر به بروز مشکلات در همه ی جوانب زندگی شما شود. اما اختلال دو قطبی قابل درمان است، بنابراین تشخیص مشکل و شروع هرچه سریع تر درمان می تواند به جلوگیری از بروز این عوارض کمک کند.
اختلال دوقطبی نیاز به درمان طولانی مدت دارد. از آنجایی که اختلال دو قطبی یک بیماری مزمن و عود کننده است، ادامه درمان حتی در صورت احساس بهتر شدن نیز مهم است. اکثر مبتلایان به اختلال دوقطبی برای پیشگیری از بروز مجدد علائم نیاز به دارو دارند.
مؤثرترین استراتژی درمانی برای اختلال دو قطبی شامل ترکیبی از دارو درمانی، روان درمانی، تغییر شیوه زندگی و دریافت حمایت های اجتماعی است.
