بیماری فوبیا (Phobia) در واقع نوعی ترس افراطی، غیر منطقی و مداوم نسبت به یک شی یا وضعیت است که در موقعیت های خاص روی می دهد و در طبقه اختلالات اضطرابی قرار دارد. لغت فوبیا ریشه یونانی دارد و از فوبوس، یکی از خدایان یونانی که دشمنان خود را می ترساند، مشتق شده است. مبتلایان به فوبی در موقعیت های خاص(مانند مکان های پرجمعیت، حوادث طبیعی و برخورد با موجودات زنده) ترس شدیدی را تجربه می کنند و معمولاً آنها برای اجتناب از این ترس، استراتژی هایی را به کار می برند تا احتمال مواجه با فوبی را به حداقل برسانند.
بانوی شهر شما را با ویژگی ها، انواع فوبیا، علائم بالینی، معیارهای تشخیصی DSM-5 و راه های درمان آشنا می سازد.
ویژگی های اصلی بیماری فوبیا چیست؟
بیماری فوبیا دارای 3ویژگی اصلی و خاص است، این ویژگی ها عبارتند از:
- علائم فوبی فقط در موقعیت های خاص رخ می دهد (در برخی بیماران فقط یک موقعیت موجب اضطراب می شود و در برخی چند موقعیت).
- اجتناب از شرایطی که موجب اضطراب می شود.
- اضطراب حاصل از انتظار.
نکته
موقعیت هایی که معمولاً مبتلایان به فوبی دچار اضطراب می شوند عبارتند از:
- مکان پرجمعیت و شلوغ (Agoraphobia)
- موجودات زنده مثل عنکبوت و سوسک
- حوادث طبیعی مثل رعد و برق و طوفان
انواع فوبیا
فوبی ساده (Simple Phobia) |
فوبی اجتماعی (Social Phobia ) |
| Ø فوبی خون، تزریق و زخم
Ø فوبی درمان دندانپزشکی Ø فوبی پرواز Ø فوبی بیماری |
Ø رستوران
Ø فروشگاه Ø میهمانی های خاص Ø سمینار و کنفرانس |
مبتلایان به بیماری فوبیا چه علایمی را تجربه می کنند؟
علائم روانی : انتظار خطر، تحریک پذیری، حساسیت به شلوغی، بی قراری، تمرکز ضعیف، افکار پریشان.
علائم جسمانی : خشکی دهان، مشکل بلع، فشار قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب، احساس دفع مکرر ادرار، آمنوره، وزوزگوش، سردرد، بی خوابی.
| معیارهای تشخیصی DSM-5 برای فوبی خاص |
| الف) ترس افراطی، غیر منطقی و مداوم نسبت به یک شی یا وضعیت خاص(مثلاً پرواز با هواپیما، ارتفاع، حیوانات، آمپول، مشاهده خون)
ب) شی یا موقعیت تقریباً همیشه باعث ترس یا اضطراب بلافاصله می شود. ج) فرد تمام تلاش خود را می کند تا از شی یا موقعیت فوبیک اجتناب کند یا آن را با اضطراب بسیار زیاد تحمل کند. د) شدت ترس یا شدت خطر تناسب ندارد. و) ترس، اضطراب یا اجتناب دایمی و تکراری است و معمولاً 6 ماه یا بیشتر طول می کشد. ه) ترس، اضطراب یا اجتناب باعث می شود فرد به رنج یا نابسامانی شدید در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه های مهم زندگی دچار شود. |
اپیدمیولوژی فوبیا
بیماری فوبیا های ساده شایع هستند ولی تعداد اندکی از مبتلایان درجستجوی درمان اند.
اتیولوژی
اکثر فوبی های ساده از دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شوند و در بزرگسالی ادامه می یابند. علت اختلال فوبی از دیدگاهای مختلف روان شناختی مورد بررسی قرار گرفته است و در ذیل به طور خلاصه بیان می شوند:
- نظریه روانکاوی: زیگموند فروید فوبیا را نوعی دفاع در مقابل اضطراب ناشی از تمایلات غریزی و سرکوب شده نهاد(Id) می دانست و معتقد بود که رویدادها یا موقعیت هایی که با غریزه سرکوب شده اند ارتباط نمادینی با ترس دارند و باعث ایجاد فوبی می شوند.
- نظریه رفتاردرمانی: شرطی سازی کلاسیک جزء نظریه های اصلی توضیح ترس، اضطراب و فوبی است. همانند شدن یا تداعی محرک شرطی و محرک غیر شرطی موجب ایجاد ترس می شود.
- نظریه تکامل: سلیگمن اعتقاد دارد که انتخاب طبیعی برای تداعی ترس با بعضی محرک ها(محرک هایی که برای اجداد ما خطرناک بوده اند) نوعی آمادگی بیولوژیکی به وجود آورده است. یعنی ما نوعی آمادگی درونی داریم که ترس را یاد بگیریم مثل ترس از مار، ارتفاع و آب عمیق.
درمان بیماری فوبیا
گزینه های اصلی درمان بیماری فوبیا شامل تجویز دارو توسط روانپزشک، روان درمانی و یا هر دو است.
دارودرمانی
داروی بنزودیازپین (با دوز پایین)یا داروهای ضد افسردگی (مانند بازدارنده مجدد جذب سروتونین یا SSRI) با تجویز روانپزشک و همراه با درمان شناختی- رفتاری می تواند بسیار مفید باشد.
درمان روان شناختی= درمان شناختی – رفتاری
در مواجهه درمانی، فرد در معرض شیء ای که از آن ترس دارد قرار می گیرد. هدف از مواجهه درمانی این است که به فرد کمک کند تا ترس خود را درک کند و متوجه شود که شیء یا موقعیت ترس آور به آنها آسیب نمی رساند.
روش دیگری که اغلب در درمان فوبی استفاده می شود، شرطی سازی مقابله ای است. در این روش، به فرد پاسخ جدیدی (نسبت به شی یا موقعیت ترس آور، آموزش داده می شود). مثلاً به جای بروز وحشت در برابر شی ترسناک یا وضعیت خاص، فرد تکنیک های آرامش بخش را بکار گیرد. رفتار یا پاسخی باید به درمانجو آموزش داده شود که با پاسخ قبلی ناسازگار باشد، بنابراین واکنش معکوس به تدریج کاهش می یابد.
حساسیت زدایی منظم: ولپ، اولین کسی بود که این درمان را معرفی کرد، در این روش به درمانجویان یاد می دهند که چگونه عضلات خود را ریلکس کنند. سپس در حالت ریلکس، محرک های ترسناک را تجسم کنند. این کار تا جایی ادامه می یابد که محرک های مورد نظر دیگر ترسناک به نظر نمی رسند و از شدت آنها کاسته می شود.
اگر فکر می کنید ممکن است دچار ترس و وحشت باشید، لطفا از یک درمانگر ماهر، روانشناس یا روانپزشکی درخواست کمک کنید. شما شایستگی غلبه ترس را دارید و می توانید با درمان مناسب آن را کنترل کنید.
