راشیتیسم در کودکان یک بیماری استخوانی قابل پیشگیریست که باعث نرمی و ضعیف شدن استخوان ها می شود. اگر کودکی به راشیتیسم Rickets مبتلا باشد، استخوان هایش خم شده و شکل غیرطبیعی پیدا می کنند. این بیماری فقط در استخوان های در حال رشد رخ می دهد، بنابراین بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال مشاهده می شود؛ اما در مواردی در نوجوانان نیز گزارش شده است.
راشیتیسم معمولاً به دلیل کمبود ویتامین D اتفاق می افتد به خصوص اگر کودک با کمبود کلسیم یا فسفات مواجه باشد. کلسیم و فسفات مواد معدنی هستند که بیشتر در شیر و لبنیات وجود داشته و برای داشتن استخوان های سالم و قوی بسیار ضروری هستند. راشیتیسم در کودکان بیماری رایجی نیست. اگر عواملی که سبب کمبود ویتامین D می شوند وجود نداشته باشند، این بیماری نیز اتفاق نمی افتد. البته گاهی شرایط وراثتی و بیمارهای کلیوی نیز سبب راشیتیسم می شوند که بسیار نادر است.
بانوی شهر قصد دارد در این مقاله شما را با بیماری راشیتیسم در کودکان آشنا کند.
علائم و نشانه های راشیتیسم در کودکان
اگر کودکی مبتلا به این بیماری باشد، نشانه های زیر را همراه خود دارد:
- پاها شکل غیرطبیعی داشته که معمولا حالت پرانتزی (از زانو تا مچ پا حالت کمان دارد) و یا ضربدری (زانوها بهم چسبیده) می باشند.
- تورم در قسمت زانو و مچ پا به دلیل اینکه انتهای استخوان ها از حد طبیعی بزرگتر هستند.
- تاخیر در دندان درآوردن و مشکلات مینای دندان
- سفت شدن دیرهنگام فونتانل (قسمت نرم بالای سر کودک)
- نرمی استخوان در جمجمه (کرانیوتابس)
- رشد ضعیف
- تاخیر در چهار دست و پا رفتن و یا راه افتادن
- شکستگی استخوان بعد از سقوط جزئی یا آسیب دیدگی
نوزادان و کودکانی که دچار راشیتیسم می شوند غالباً به دلیل درد استخوان، بدخلق و تحریک پذیر هستند. سطح بسیار پایین کلسیم در نوزادان کمتر از یک سال می توانند سبب گرفتگی عضلات یا تشنج شود (ممکن است در کودکان بزرگتر نیز اتفاق بیفتد).
زمان مناسب برای مراجعه به دکتر
اگر فرزند شما هر یک از علائم راشیتیسم در کودکان را دارد، در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصان برای بررسی وضعیت بیماری از کودک شما آزمایش خون (برای بررسی ویتامین D، تعادل کلسیم، فسفات، عملکرد کلیه و استخوان ها)، آزمایش ادرار و اشعه X به عمل خواهند آورد.
- كودكانی که سطح کلسیم بسیار پایینی دارند (از جمله كودكان مبتلا به تشنج) نياز به بستری شدن در بيمارستان داشته تا بتوانند كلسيم اضافی را تحت نظر پزشک دریافت کنند؛ زيرا كاهش كلسيم می تواند بسياری از قسمت های بدن از جمله قلب را تحت تاثير قرار دهد.
- راشیتیسم ناشی از کمبود ویتامین D، توسط مکمل های ویتامین D درمان می شود. اغلب کودکان علاوه بر افزایش غذاهای لبنی و یا مصرف مکمل ها، به کلسیم و فسفات اضافی نیز نیاز دارند. قرص ویتامین D و یا ترکیبات آن می تواند با دُز کم (برای مصرف روزانه) یا با دُز زیاد (مصرف ماهانه یا کمتر) موجود باشد؛ البته مهم است که ابتدا تعادل کلسیم بررسی شود.
- راشیتیسم ناشی از بیماری های ارثی یا مشکلات کلیوی توسط پزشکان متخصص کلیه و هورمون ها (غدد درون ریز) کنترل می شود.
چگونه می توان از راشیتیسم در کودکان جلوگیری کرد؟
اگرچه راشیتیسم در کودکان معمولا به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می شود، اما بیشتر کودکانی که کمبود ویتامین D دارند، راشیتیسم نمی گیرند. بلکه بیشتر در نوزادان و کودکانی که مصرف لبنیات پایینی دارند و در نوزادانی که مدت طولانی از شیر مادر تغذیه می کنند بدون اینکه شروع به خوردن غذاهای جامد و کمکی کنند، دیده می شود.
از جمله راهکارهایی که برای جلوگیری از ایجاد کمبود ویتامین D در کودکان وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اطمینان حاصل شود که زنان در دوران بارداری از میزان کافی ویتامین D برخوردارند.
- شناسایی نوزادانی که در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند.
- معرفی غذاهای جامد و مکمل برای نوزادان در سن چهار تا شش ماهگی
- شناسایی علت و درمان کمبود ویتامین D
- قرار گرفتن در معرض آفتاب
- اطمینان از وجود میزان کافی کلسیم و فسفات در رژیم های غذایی نوزادان و کودکان (هر روز دو تا سه وعده لبنیات) – چنانچه کودکی به لبنیات حساسیت دارد، برای تامین مواد معدنی مورد نیاز، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.
مصرف غذاهایی که دارای ویتامین D می باشد، به جلوگیری از راشیتیسم در کودکان کمک کند. به عنوان مثال ماهی های تازه مانند ماهی سالمون، شاه ماهی و ساردین، جگر، برخی از انواع قارچ ها، زرده تخم مرغ، مارگارین (کره گیاهی)، بعضی از غلات صبحانه و یا فرآورده های لبنی.
اما بهترین راه برای جلوگیری از کمبود ویتامین D، گذراندن زمان کافی در آفتاب است.
